ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 17، شماره 7، مهر 1403 ، شماره پی در پی 101

بررسی تطبیقی سفر قهرمان زنان و سفر قهرمان مردان در رمانهای دل فولاد و ژانی‌گَل؛ بر اساس نظریۀ مورداک و کمپل

صفحه (105 - 126)
مریم عالی خانی‌پور ، مجید منصوری (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : آبان 1402
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : بهمن 1402

چکیده

زمینه و هدف: سفر قهرمان، یک نظریه در حوزۀ علم اسطوره شناسی و روانشناسی است که نخستین‌بار کمپل به طرح آن پرداخت؛ این سفر، قهرمانان را با عمیقترین جنبه های وجودشان در تماس میآورد و از این طریق آنها را قادر میسازد تا به بالاترین اهداف بشریت همانند استقلال، شجاعت، خلاقیت، صداقت و عشق برسند. بااین‌حال، اکثر اسطوره های قهرمان، تنها تلاشهای مردان را تمجید میکنند و زنان را از چارچوبی قدرتمند برای مفهوم‌سازی سفرشان به سوی کمال محروم میکنند؛ ازاین‌رو مورین مورداک روانکاو آمریکایی به طراحی الگوی سفر قهرمانی مختص زنان پرداخت. پژوهش پیش رو با رویکردی تطبیقی دو الگوی سفر قهرمان در ابعاد مردانه و زنانه را در دو رمان دل فولاد و ژانی‌گَل مورد بررسی قرار داده است.

روش مطالعه: پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت از نوع کیفی تحلیل محتوا و مقایسه ای به حساب میآید و با شیوه ای توصیفی-تحلیلی دو رمان مورد نظر را بررسی کرده است. اطلاعات و داده های پژوهش با استفاده از منابع مکتوب و کتابخانه ای گردآوری شده و سپس بر اساس نظریات مورداک و کمپل تحلیل شده است.

یافته ها: بررسیها و یافته ها نشان داده است که قهرمانهای هر کدام از این دو اثر، بنا بر طبیعت خویش، سفرهایی را آغاز میکنند که سرانجام به شیوه ای متمایز اما تقریباً نزدیک و مشابه به پایان میرسانند.

نتیجه گیری: آنچه در این پژوهش به دست میآید مبنی بر این است که هفت‌مرحله ای که مورداک در کتاب ژرفای زن بودن طبقه بندی کرده است شباهت بسیار نزدیکی به مراحل سفر قهرمان جوزف کمپل دارد. قهرمان زن در پسِ جدایی از زنانگی و گزینش راه امتحانات، رهسپار راهی ناشناخته میشود و پس از تشرف و هبوط ناگهان به درجه ای دست میابد که میبیند راه کمال وی این نیست و در پی آن، به کشف گوهر زنانگی خویش برمیآید؛ همچنین قهرمان مرد نیز با آغاز دعوت خود، تا زمانی که به برکت نهایی نایل میشود منازلی را پشت سر میگذارد که موجب میشود به نوعی درک و کشف هدف خویش از زندگی و محیط اجتماعیش برسد.

کلمات کلیدی
سفر قهرمان زنان , سفر قهرمان مردان , کمپل , مورداک.

• احمد، ابراهیم. (1358). ژانی‌گَل. ترجمه محمد قاضی و احمد قاضی، تهران: آگاه، ص 133- 159.
• پیرسن، کارول. اس. (1394). بیداری قهرمان درون. ترجمه فرناز فرود، تهران: کلک آزادگان، ص 58.
• بذرافشان معصومه و دیگران. (1399). «الگوی تفرد قهرمان زن در افسانه های پریان ایرانی؛ بر اساس چرخۀ روان‌شناختی مورداک». فرهنگ و ادبیات عامه. شماره ۳۴، صص۱-۳۰.
• جانسون، رابرت الکس. (1389). شناخت نیمه تارک روان. ترجمه شهره دالکی: شیراز: نوید شیراز، ص 82.
• ذبیحی، رحمان، و پیکانی، پروین. (1393). «تحلیل سفر اسکندر در دارابنامه طرسوسی بر اساس کهن‌الگوی سفر قهرمان جوزف کمپبل». پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارۀ 33، صص 33-56.
• رجبی، فرهاد و شکوری، طاهره. (1394). «تحلیل السندباد فی رحلته الثامنه بر اساس الگوی سفر قهرمان کمپبل». لسان مبین، شمارۀ 22، صص 45-64.
• روانی‌پور، منیرو. (1371). دل فولاد. تهران: نیلوفر، صص 88- 135.
• زندی‌طلب، احسان و بیگ‌زاده، خلیل. (1400). «تحلیل ساختاری معراجنامۀ ابن‌سینا بر پایه سفر قهرمان کمپبل». ادب فارسی، شماره 11، صص 135-153.
• ستاری، جلال. (1376). اسطوره در جهان امروز. تهران: مرکز، ص5.
• ستاری، رضا، و آقاجانی زلتی، سمیه. (1395). «کهن‌الگوی سفر قهرمان در داستان گشتاسپ». زبان و ادبیات فارسی، 7شماره 14، صص 89-103.
• فلاح، غلامعلی و دیگران. (1400). «سفر قهرمان درون در داستان فریدون». زبان و ادبیات فارسی؛ مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، شماره 29، صص 197-221.
• قره باغی، نسترن و مهدوی، محمدجواد. (1399). «بررسی سفر قهرمان در رمان سه گانۀ اشوزدنگهه اثر آرمان آرین براساس الگوی سفر قهرمان جوزف کمپبل». مطالعات ادبیات کودک، شماره 11، صص 129-154.
• کاسیرر، ارنست. (1377). اسطورۀ دولت. ترجمه یدالله موقن، تهران: هرمس، ص 64.
• کمپل، جوزف. (1377). قدرت اسطوره. ترجمه عباس مخبر، تهران: مرکز، ص 205.
• کمپل، جوزف. (1385). قهرمان هزار چهره. برگردان شادی خسرو پناه، مشهد: گل‌آفتاب، ص 45.
• مورداک، مورین. (1399). ژرفای زن بودن. ترجمه سیمین موحد، تهران: بنیاد فرهنگ زندگی، صص 24- 25.
• مورنو، آنتونیو. (1390). یونگ، خدایان و انسان مدرن. ترجمه داریوش مهرجویی، تهران: مرکز، صص 51- 52.
• یاوری، حورا. (1387). روانکاوی و ادبیات. دومتن دو انسان دو جهان. تهران: سخن، ص 45.
• یونگ، کارل گوستاو. (1373). روانشناسی و کیمیاگری. ترجمه پروین فرامرزی، مشهد: معاونت فرهنگی آستان قدر رضوی بنیاد پژوهشهای اسلامی، ص 463.
• یونگ، کارل گوستاو. (1377). روانشناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمه محمدعلی امیری، تهران: علمی و فرهنگی، ص 293.
• یونگ، کارل گوستاو. (1382). جهان‌نگری. ترجمه جلال ستاری، تهران: توس، ص 29.
• یونگ، کارل گوستاو. (1393). انسان و سمبلهایش. ترجمه محمود سلطانیه، تهران: جامی، ص 463.
• یونگ، کارل گوستاو. (1352). انسان و سمبلهایش. ترجمه ابوطالب صارمی. تهران: امیرکبیر، ص 58.
• Bazaluk, O. (2019). The Revival of the Notion of Arete in Contemporary Philosophy. SCHOLE-FILOSOFSKOE ANTIKOVEDENIE I KLASSICHESKAYA TRADITSIYA-SCHOLE-ANCIENT PHILOSOPHY AND THE CLASSICAL TRADITION, 13(1), 198-207.
• Campbell, J. (2002). The inner reaches of outer space: Metaphor as myth and as religion (Vol. 2). New World Library.
• Campbell, J. (2008). The hero with a thousand faces (Vol. 17). New World Library.7
• Campbell, J., & Moyers, B. (1991). The power of myth. Anchor.
• Campbells, J. (1949). The hero with a thousand faces.
• Creswell, J. W. (1994).Research Design: Qualitative and Quantitative Approaches, Thousand Oaks, CA: Sage.
• Jung, C. G. (1948). ‘Instinct and the unconscious’. CW 8.
• Jung, C. G. (1964). ‘Approaches to the unconscious’. In Man and His Symbols, eds. C. G. Jung, C. G. & M-L. von Franz. London: Picador.
• Jung, C. G. (1968). Part 1: Archetypes and the Collective Unconscious. The Collected Works of C. G: Jung, Bollingen Series XX. Second Edition, vol.9, part 1, edited and translated by Gerhard Adler & R. F. C. Hull, Princeton University Press.
• Kathleen D. Noble PhD (1990). The Female Hero:, Women & Therapy, 9:4, 3-18, DOI: 10.1300-J015V09N04_02
• Kusch, C. (2016). Literary analysis: The basics. Routledge.
• Murdock, M. (2013). The Heroine’s Journey: Woman’s Quest for Wholeness. Boston & London: Shambhala.
• Murdock, M. (2020). Heroine’s Journey, The. In Encyclopedia of psychology and religion (pp. 1057-1061). Cham: Springer International Publishing.
• Murdock, Maureen. (2016). The Heroine’s Journey. 10.1007-978-3-642-27771-9_200123-1.
• Sartbekova, N. K., Ryskulova, G. U., & Orozbaeva, G. A. (2021). Semantics of lexical means expressing the position of a person. Journal of Language and Linguistic Studies, 17(S2), 1470-1477.
• Zebua, P. A. T., & Tangkas, I. W. D. (2023). The Hero’s Journey Stages and Character Archetypes in Anthony Horowitz’s Novel Alex Rider (Stormbreaker). TRANSFORM: Journal of English Language Teaching and Learning, 12(1), 01-12.,
• Zharylgapov, Z., Syzdykova, B., Kaiyrbekova, A., Babashov, A., & Shakirova, K. (2023). Myth and Mythological Discourse in Literary Studies. Bakhtiniana: Revista de Estudos do Discurso, 18, e63680p.